Trẻ suy dinh dưỡng: Nguyên nhân, dấu hiệu, cách điều trị và chăm sóc

Trẻ suy dinh dưỡng có thể để lại nhiều hậu quả nặng nề như chậm phát triển thể chất, trí não, sức đề kháng yếu, tỷ lệ bệnh tật và tử vong tăng, nhất là đối với trẻ em dưới 5 tuổi. Việc hiểu đúng về việc trẻ bị suy dinh dưỡng, nguyên nhân vì sao trẻ bị suy dinh dưỡng, biểu hiện trẻ suy dinh dưỡng cũng như cách điều trị sẽ giúp gia đình và xã hội chăm sóc trẻ em – thế hệ tương lai ngày càng tốt hơn.

1. Suy dinh dưỡng ở trẻ em là gì?

Suy dinh dưỡng trẻ em là một trong những tình trạng còn gặp nhiều ở trẻ em hiện nay do nhiều nguyên nhân. Hiểu đúng về suy dinh dưỡng trẻ em sẽ giúp phụ huynh tìm ra nguyên nhân cũng như cách chăm sóc, điều trị cho trẻ hiệu quả hơn.

1.1 Khái niệm

Suy dinh dưỡng trẻ em là tình trạng thiếu hụt năng lượng, thiếu các dưỡng chất cần thiết làm ảnh hưởng tới quá trình phát triển, vận động cũng như tăng trưởng bình thường của trẻ em.

1.2 Tìm hiểu 3 thể loại suy dinh dưỡng ở trẻ em

Hiện nay, có 3 thể loại thường gặp ở các bé suy dinh dưỡng:

• Trẻ suy dinh dưỡng thể nhẹ cân: là tình trạng trẻ bị thiếu dinh dưỡng dẫn đến cân nặng thấp hơn so với mức tiêu chuẩn của các em bé cùng tuổi, cùng giới tính. Trẻ em suy dinh dưỡng thể nhẹ cân phản ánh tình trạng thiếu dinh dưỡng đã kéo dài một thời gian cũng như ở thời điểm đánh giá.
• Trẻ suy dinh dưỡng thể thấp còi: Tình trạng bé suy dinh dưỡng thấp còi do chậm tăng trưởng kéo dài dẫn đến việc trẻ không đạt được chiều cao tiêu chuẩn cần thiết so với độ tuổi. Thể còi cọc này phản ánh tình trạng chậm phát triển kéo dài từ quá khứ, có thể tình trạng bắt đầu sớm ngay từ giai đoạn bào thai do mẹ thiếu dinh dưỡng.
• Trẻ suy dinh dưỡng thể gầy còm: là tình trạng cân nặng theo chiều cao của trẻ bị thấp đáng kể so với những chỉ số tiêu chuẩn nên có ở quần thể tham khảo. Trẻ bị suy dinh dưỡng thể gầy còm do trẻ bị thiếu dinh dưỡng cấp tính do không lên cân và bị tụt cân trong thời gian dài.

>>> Xem thêm: Tim hiểu bảng tiêu chuẩn chiều cao cân nặng của trẻ theo chuẩn WHO

2. Tìm hiểu nguyên nhân suy dinh dưỡng ở trẻ em

Nguyên nhân gây nên suy dinh dưỡng ở trẻ em chủ yếu là do thiếu cung cấp dinh dưỡng, tăng tiêu hao dưỡng chất. Việc hiểu được vì sao trẻ bị suy dinh dưỡng sẽ giúp phụ huynh có những giải pháp điều trị và phòng chống suy dinh dưỡng cho bé hiệu quả hơn

Trẻ suy dinh dưỡng do cung cấp thiếu dinh dưỡng:

• Là tình trạng trẻ không được cung cấp đủ lương thực, thực phẩm
• Trẻ biếng ăn, ăn không đủ theo nhu cầu
• Chế độ ăn nghèo dinh dưỡng, cách chế biến không phù hợp dẫn đến thiếu dưỡng chất và năng lượng.

Trẻ bị suy dinh dưỡng do tiêu hao nhiều hơn

• Do trẻ bị bệnh kéo dài
• Do trẻ bị rối loạn tiêu hóa, hấp thu kém
• Nhiễm ký sinh trùng đường ruột
• Trẻ bị thất thoát dinh dưỡng do bệnh lý

Trong đó, ở phần lớn các trường hợp, bé suy dinh dưỡng do cả hai nguyên nhân trên: Việc cung cấp dinh dưỡng vào kém trong khi mức tiêu hao lớn (ví dụ: bé bị bệnh, trong khi chế độ ăn uống thiếu dưỡng chất, chế biến không phù hợp).

Xem thêm: TOP 7 loại sữa cho trẻ suy dinh dưỡng được nhiều chuyên gia khuyên dùng

3. Những biểu hiện cho thấy trẻ bị suy dinh dưỡng

3.1 Quan sát sự thay đổi về cân nặng và chiều cao của trẻ

Trẻ bị suy dinh dưỡng có thể dễ dàng nhận biết thông qua việc quan sát sự thay đổi về cân nặng, chiều cao trung bình của trẻ. Bố mẹ nên nắm được những chỉ số này ở bé để nhận ra được dấu hiệu trẻ suy dinh dưỡng.

Về cân nặng:

• Trong 3 tháng đầu: mức độ tăng 1-2kg mỗi tháng
• 3 tháng tiếp theo: mức độ tăng từ 0,5 – 0,6 kg mỗi tháng
• 6 tháng tiếp theo: mức độ tăng từ 0,3 – 0,4 kg mỗi tháng
• Từ sau 1 tuổi: trẻ nặng gấp khoảng 3 lần lúc mới sinh (khoảng 9-10 kg)
• Từ 2-10 tuổi: mức độ tăng cân trung bình của trẻ là 2-3kg

Về chiều cao:

• Trong 3 tháng đầu: mức độ tăng 3cm mỗi tháng
• Từ 4-6 tháng, trẻ tăng 2- 2,5 cm mỗi tháng
• Từ 7-9 tháng, trẻ tăng 2cm mỗi tháng
• Từ 10-12 tháng, mức độ tăng 1-1,5cm mỗi tháng
• Đến 1 tuổi, chiều cao của bé sẽ tăng gấp 1,5 lần thời điểm mới sinh (khoảng 75cm), từ sau 1 tuổi, trẻ chỉ tăng 5-7cm mỗi năm cho tới tuổi dậy thì.

Đối với trẻ sơ sinh:

• Trẻ sơ sinh đủ tháng, khỏe mạnh, cân nặng thường đạt khoảng 3kg, chiều cao khoảng 50cm.
• Dấu hiệu trẻ sơ sinh bị suy dinh dưỡng là cân nặng chỉ 2,5kg, trẻ bị thiếu tháng hoặc gặp tình trạng suy dinh dưỡng bào thai.

3.2 Một số dấu hiệu khác giúp nhận biết trẻ bị suy dinh dưỡng

Trẻ bị biếng ăn hoặc ăn rất ít.

Không hoạt bát và thường xuyên quấy khóc.

Cân nặng thay đổi chậm hoặc tăng chậm trong 2-3 tháng.

Chậm tăng chiều cao hoặc không tăng liên tục trong 2 đến 3 tháng.

Trẻ khó ngủ, ngủ không ngon và hay quấy khóc.

Răng Mọc chậm.

Nước da xanh xao.

Cơ bắp thường nhão, không săn chắc.

Trẻ lâu biết đi.

Hệ miễn dịch kém nên dễ mắc bệnh về nhiễm trùng.

Hay rụng tóc, tóc thưa.

Hay gặp tình trạng rối loạn tiêu hóa.

Xem thêm: Tham khảo TOP 10+ loại sữa cho trẻ biếng ăn giúp trẻ tăng cân nhanh, an toàn

4. Trẻ suy dinh dưỡng nguy hiểm như thế nào?

Suy dinh dưỡng ở trẻ em sẽ dẫn đến rất  nhiều hệ quả nguy hiểm gây ảnh hưởng đến vóc dáng và trí tuệ của trẻ, tiêu biểu như:

4.1 Hệ miễn dịch yếu

Việc trẻ bị suy dinh dưỡng có thể dẫn đến thiếu vi chất (thiếu vitamin, thiếu đạm, kẽm, sắt…).

Hệ miễn dịch của trẻ yếu đi khiến trẻ dễ mắc bệnh, thường xuyên phải sử dụng kháng sinh, trẻ biếng ăn, tiêu hóa kém, khả năng hấp thụ dưỡng chất kém, dẫn đến càng ngày càng suy dinh dưỡng nặng hơn.

4.2 Rối loạn chức năng

Em bé bị suy dinh dưỡng sẽ khiến cho hoạt động của các cơ quan trong cơ thể bị rối loạn. Các cơ quan bị ảnh hưởng nặng nhất thường là tim, gan, thận… và dần dần dẫn đến tình trạng thoái hóa mỡ ở gan, suy tim, suy thận.

Trẻ em thiếu dinh dưỡng cũng dẫn đến nhiều vấn đề về sức khỏe như: thiếu vitamin A, quáng gà, khô giác mạc, thiếu sắt, thiếu đạm, thiếu vitamin nhóm B sẽ dẫn đến thiếu máu, ngoài ra thiếu kẽm, thiếu canxi, thiếu vitamin A, K, D ảnh hưởng tới sự phát triển của xương…

4.3 Chậm phát triển thể chất

Trẻ suy dinh dưỡng gây chậm phát triển về thể chất có thể ảnh hưởng tới tầm vóc và sự phát triển, thiếu dinh dưỡng ảnh hưởng tới chức năng của toàn bộ hệ cơ thể, kể cả hệ cơ, xương, nhất là trong 1000 ngày đầu đời.

Trẻ bị suy dinh dưỡng sớm và kéo dài khiến trẻ còi cọc, khi trưởng thành, trẻ có tầm vóc thấp khiến tăng nguy cơ béo phì.

4.4 Tâm thần chậm phát triển

Bé suy dinh dưỡng thường dẫn đến sự phát triển chậm của não bộ. Trẻ dưới 6 tuổi khi bị thiếu hụt các chất cần thiết cho sự phát triển trí tuệ của trẻ như chất đường bột, chất béo, DHA, Taurine, I ốt, sắt…

Trẻ bị suy dinh dưỡng thường chậm chạp và gặp các vấn đề về ngôn ngữ, trí nhớ, giảm khả năng giao tiếp xã hội dẫn đến giảm khả năng tiếp thu, học tập.

5. Cách điều trị và chăm sóc trẻ suy dinh dưỡng

Để chăm sóc và điều trị cho trẻ suy dinh dưỡng, phụ huynh có thể chăm sóc và điều trị như sau:

• Điều trị các tình trạng cấp tính trước: mất nước, phù toàn thân, rối loạn điện giải, nhiễm trùng, suy tim cấp, nhiễm ký sinh trùng, rối loạn tiêu hóa…
• Bổ sung dưỡng chất thiếu hụt: sắt, canxi, axit folic, vitamin D, đa sinh tố…
• Nâng khẩu phần dinh dưỡng lên mức tối đa theo khả năng tiêu hóa, hấp thu của từng trẻ, cũng như sử dụng các thực phẩm giàu năng lượng.
• Thực hiện phục hồi suy dinh dưỡng tại gia đình bằng cách:

1. • Đảm bảo chế độ ăn đủ năng lượng, dưỡng chất, chất đạm
   • Tăng năng lượng cho bữa ăn hàng ngày: ăn nhiều bữa, ăn đặc, tăng thức ăn giàu dinh dưỡng
   • Cho bé bú mẹ kéo dài sau 12 tháng, nếu mẹ không đủ sữa, cần lựa chọn loại sữa thay thế phù hợp.

• Theo dõi định kỳ tình trạng dinh dưỡng cũng như sức khỏe của trẻ để có những cải thiện kịp thời.
• Bổ sung dinh dưỡng, thường xuyên theo dõi sức khỏe, cân nặng của trẻ giúp cha mẹ sớm phát hiện trẻ có suy dinh dưỡng hay không để kịp thời điều trị.

6. Cách phòng chống bệnh suy dinh dưỡng ở trẻ em

Để phòng chống bệnh suy dinh dưỡng ở trẻ em, phụ huynh có thể theo dõi các điểm sau:

• Cho trẻ bú ngay sau khi sinh: Cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu tiên. Sữa mẹ ngoài cung cấp dinh dưỡng còn cung cấp nhiều yếu tố giúp chống lại bệnh tật, nâng cao đề kháng.
• Chăm sóc trẻ bằng bữa ăn hợp lý: cho trẻ ăn dặm bắt đầu từ 6 tháng tuổi, chế độ ăn cần đầy đủ 4 nhóm dinh dưỡng (bột, đường, béo, đạm), không ăn kiêng, trẻ có thể được cho bú sữa mẹ trong thời gian dưới 2 tuổi. Nếu lượng sữa mẹ không đủ, bạn có thể chọn loại sữa thay thế phù hợp.
• Đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm sẽ giúp bảo vệ trẻ khỏi những bệnh nhiễm trùng đường ruột, giun sán…. Phụ huynh nên chọn thực phẩm tươi, nấu chín kỹ.
• Vệ sinh cá nhân cho trẻ, vệ sinh môi trường sống luôn sạch sẽ.
• Theo dõi biểu đồ tăng trưởng của trẻ hàng tháng để phát hiện sớm tình trạng suy dinh dưỡng và có những can thiệp sớm.
• Xổ giun mỗi 6 tháng 1 lần định kỳ khi trẻ từ 2 tuổi.
• Khuyến khích trẻ tập thể dục thường xuyên. Thông qua vận động, quá trình trao đổi chất của trẻ diễn ra bình thường, bài tiết bớt chất độc.

Trên đây là những thông tin bố mẹ cần lưu tâm về trẻ suy dinh dưỡng cũng như những lời khuyên giúp phòng chống, cải thiện tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ. Hi vọng các thông tin này sẽ giúp phụ huynh chăm sóc trẻ hiệu quả hơn. Mọi thông tin cần tư vấn thêm về dinh dưỡng, phụ huynh có thể liên hệ với suydinhduong.shop để được hỗ trợ.